‘Netbeheerders doen onvoldoende aan congestie-management’

Het aanbod van elektriciteit op het net neemt fors toe de komende jaren. En ook de afgelopen tijd zijn er behoorlijk wat zonneparken op land bijgekomen. Goed nieuws, zou je denken. Maar de realiteit is dat de capaciteit van onze landelijke stroomnetten op veel plaatsen achterblijft. De oplossing hiervoor: Congestiemanagement.

Volgens Paul Giesbertz, Head Advisor Market Policies & Regulatory Affairs bij Statkraft en bestuurslid van de European Federation of Energy Traders (EFET), is congestiemanagement een belangrijk element van de oplossing. Met congestiemanagement kan de beperkt beschikbare transportcapaciteit zo goed mogelijk worden benut, zegt hij. “Maar helaas wordt het nog onvoldoende toegepast. Een van de redenen voor het beperkt gebruik van congestiemanagement is dat de Netcode het gebruik van congestiemanagement alleen verplicht als aan een viertal voorwaarden is voldaan. Er moeten onder meer voldoende potentiële deelnemers aanwezig zijn voor de uitvoering van congestiemanagement. Maar die voorwaarden moeten worden herzien. Zo is congestiemanagement met slechts één producent ook goed mogelijk. Om de beperkt beschikbare transportcapaciteit zo optimaal mogelijk te benutten, kijken projectontwikkelaars daarnaast ook naar de mogelijkheid om productie en vraag, of productie en opslag te combineren op één aansluiting.”

Zwak

Giesbertz: “Congesties op het elektriciteitsnet zijn realiteit. Daar valt geen speld tussen te krijgen. Een van de oorzaken is dat zonneparken met name in gebieden worden ontwikkeld waar de netten zwak zijn. Een andere oorzaak is dat die zonneparken in korte tijd gerealiseerd kunnen worden, terwijl een netuitbreiding meer tijd vergt. Daarnaast kampen netbeheerders met te weinig technisch personeel waardoor aanvragen voor aansluitingen minder snel worden afgehandeld dan gewenst.”

Westland

Twaalf jaar geleden al deed het congestieprobleem zich voor in het Westland, toen tuinders veel investeerden in warmtekracht, zegt Giesbertz. “Ook speelden er problemen in de groei van het stroomverbruik, met name in de regio Amsterdam. Congestie is dus niet iets van de laatste jaren. Feitelijk is zij zo’n twintig jaar geleden ontstaan na het liberaliseren van de elektriciteitsmarkt. De splitsing van leveringsbedrijf en netwerkbedrijf zorgde er toen voor dat de coördinatie van productie-uitbreiding en aanleg van infrastructuur niet meer in één hand was. Je kunt concluderen dat de ontvlechting van bedrijven het congestieprobleem destijds in de hand heeft gewerkt, het was doodeenvoudig niet te voorkomen. Maar dat neemt niet weg dat de grootte van het probleem wel degelijk is in te perken en te managen.”

‘Het congestieprobleem is feitelijk zo’n twintig jaar geleden ontstaan na het liberaliseren van de elektriciteitsmarkt’

Duitsland

Giesbertz: “Kijken we naar Duitsland, dan vind je daar een totaal andere aanpak. De afspraak daar is dat nieuwe duurzame energiebronnen als zon en wind met voorrang worden aangesloten op het net. De netbeheerder heeft die aansluitplicht. Maar ook bij onze oosterburen loopt de ontwikkeling van de netten achter op de elektriciteitsproductie en dus is er heel bewust gekozen om aan congestiemanagement te gaan doen. In Nederland hebben netbeheerders deze aansluitplicht van zon en wind niet. De aansluiting wordt met andere woorden uitgesteld totdat het net is uitgebreid. Duitsland en Nederland zijn twee extremen wat dat betreft. Mijn adagium luidt om daarin de middenweg te kiezen: Niet zonder meer alles aansluiten maar ook niet altijd wachten totdat de netverzwaring is uitgevoerd. Omdat het probleem zich zal blijven voordoen, zul je congestiemanagement hoe dan ook moeten toepassen. Het vormt een concrete oplossing voor het probleem. Helaas blijken netbeheerders nog steeds onvoldoende bereid om congestiemanagement in te zetten.”

Nieuwe energiewet

Welke stappen moeten volgens Giesbertz worden genomen om uit deze impasse te geraken? Er zijn eigenlijk drie partijen bij dit probleem betrokken, zegt hij. “Dat zijn de netbeheerders, ACM, de toezichthouder, en het ministerie van Economische Zaken & Klimaat, EZK. Die laatste is verantwoordelijk voor de nieuwe Energiewet 1.0 die naar verwachting in 2023 van kracht zal worden. Een van de belangrijke elementen die daar beter in moet worden geregeld is de aansluitproblematiek. Zoals het er nu uitziet gaat de nieuwe wet erin voorzien dat netbeheerders meer ruimte gaan krijgen om zelf de aansluittermijn te bepalen. Dat is bij voorbaat niet verkeerd, maar er moet dan wel een transparante kostenafweging worden gemaakt tussen later aansluiten or eerder aansluiten met meer congestiemanagement. Het is belangrijk dat er in de nieuwe wet wordt opgenomen dat netbeheerders de plicht hebben om deze afweging te maken.”

Wat is congestiemanagement

Om te voorkomen dat het aanbod groter is dan de capaciteit van het netwerk (congestie) is een systeem voor congestiemanagement ontwikkeld. Dit systeem gebruikt prijsmechanismes en marktwerking om aanbod van en vraag naar elektriciteit te sturen. Landelijk hoogspanningsnetbeheerder TenneT werkt samen met regionale netbeheerders om dit systeem goed te laten functioneren.
Congestiemanagement is het door de netbeheer tijdelijk afkopen van het recht op transport van aangeslotenen om ter overbrugging van een netverzwaringsperiode het net optimaal te benutten. Het biedt regionale netbeheerders gelegenheid om de transportcapaciteit adequaat aan te passen, zodat het net uiteindelijk structureel kan gaan voorzien in de groeiende transportbehoefte.

Paul Giesbertz
Energiedeskundige