CO₂-reductie is één, maar watercirculariteit is niet minder belangrijk. Dat vinden ze bij Chemelot, het industriële cluster in het Limburgse Sittard-Geleen. Afgelopen voorjaar ging onder de vlag van kenniscentrum Brightsite ‘Circulair water voor Chemelot’ van start. Een consortium van Utility Support Group (USG), Sitech Services, Waterschapsbedrijf Limburg (WBL) en Waterleiding Maatschappij Limburg (WML) ondersteunt het programma.
Een forse reductie van het watergebruik en een drastische vermindering van afvalstoffen in het oppervlaktewater, beide staan de komende jaren centraal op het 800 hectare grote industrieterrein dat meer dan 150 bedrijven telt, die gezamenlijk circa 44 miljoen kuub water per jaar gebruiken.
Water is een basisbehoefte voor processen in de industrie, zegt Lianne van Oord, programmamanager bij Brightsite. “Het is op de Chemelot site noodzakelijk voor koeling, verwarming (stoom), en als proces- en bluswater. De hier aanwezige industrie is zich ervan bewust dat zij, vanwege de omvang van de site en het gebruik van water in de diverse processen, een behoorlijke impact heeft op het oppervlaktewatersysteem van Limburg.”
Fotobijschrift: Luchtbeeld IAZI (Integrale Afvalwater Zuivering Installatie) Chemelot.
De Maas is een belangrijke bron voor het produceren van Limburgs drinkwater, zegt Van Oord. “Zo’n vier miljoen mensen drinken kraanwater dat gemaakt is van Maaswater. Waterleiding Maatschappij Limburg en de drinkwaterbedrijven benedenstrooms van Limburg hebben een groot belang in een zo schoon mogelijke Maas. Het lozen van afvalwater in de rivier mag in de toekomst geen bedreiging vormen voor de waterkwaliteit. Daarom zetten we ons binnen Brightsite gezamenlijk in om de stoffen in de lozing steeds verder terug te dringen en de lozing in de toekomst zelfs geheel te voorkomen. Circulariteit is de crux waar het allemaal om draait.”
‘Uiteindelijk doel is dat er geen afvalwater meer wordt geloosd in de Maas’
Brightsite gaat het programma ‘Circulair Water voor Chemelot’, dat zich nu nog in de opstartfase bevindt, de komende jaren vormgeven. Sitech, USG, WBL en WML ondersteunen het en brengen hun kennis en netwerk in. De verwachting is dat ook andere partijen, zoals kennisleveranciers, technologieontwikkelaars en de fabrieken op de Chemelot site mee gaan doen.
Van Oord: “De transitie naar een klimaatneutraal Chemelot in 2050 heeft ook effect op het watergebruik en afvalwater van de fabrieken. Het sluiten van de waterketen vraagt om een integrale benadering en is verbonden met de duurzaamheidsontwikkelingen op Chemelot en de omgeving. Uiteindelijk doel is een nullozing en dus volledige circulariteit. Dat lukt niet alleen met het optimaliseren van processen, daarvoor zijn nieuwe technologieën nodig en moet er met een frisse blik gekeken worden naar het totale watersysteem op de site. Circulair water gaat over het sluiten van cirkels, van kleine cirkels rondom een fabriek tot grote, site-brede cirkels, én over zowel watergebruik als de stoffen in het afvalwater.”
Lianne van Oord
‘De regels omtrent het lozen van afvalstoffen zijn flink aangescherpt’
Hans Geijselaers, manager van de businessunit watermanagement van Sitech, vertelt dat het afvalwater van industriecomplex Chemelot ongeveer zeshonderd verschillende stoffen kan bevatten. Het overgrote deel van die stoffen wordt geheel of vrijwel geheel verwijderd. Die afvalstoffen zijn afkomstig van 54 fabrieken met productieprocessen die grotendeels gebaseerd zijn op ammoniak en petrochemie. Geijselaers: “Tijdens deze productieprocessen ontstaan diverse reststoffen, zoals metalen, zouten, stikstof- en organische verbindingen, die in het proceswater terecht kunnen komen.”
In sommige gevallen wordt het afvalwater al bij een fabriek gezuiverd, de rest wordt afgevoerd naar een centrale biologische zuiveringsinstallatie. Het effluent wordt geloosd op een zijtak van de Ur, die uitmondt in de Maas.
Geijselaers: “Dat mag niet zomaar, daarvoor moeten bedrijven een watervergunning hebben. Doordat de regels omtrent het lozen van stoffen in oppervlaktewater flink zijn aangescherpt, moeten bedrijven nu precies opgeven welke afzonderlijke stoffen ze lozen. Zo kom je al snel op zeshonderd stoffen. Een flinke klus voor een vergunningsaanvraag.”
Om meer grip te krijgen op onbekende nieuwe stoffen ontwikkelt de overheid aanvullend beleid (zie kadertekst). Bedrijven, waaronder ook Chemelot, geven daar verder invulling aan. Hoe? “Om meer inzicht te krijgen in opkomende stoffen heeft Sitech geïnvesteerd in nieuwe analysemethoden en -technieken”, zegt Geijselaers. Daardoor zijn veel meer stoffen in het effluent apart te detecteren of te meten. Veel van deze stoffen komen al tijden voor in het water, maar werden niet apart benoemd in de vergunning. Doordat er steeds meer en tot in detail gemeten kan worden ontstaan er ook nieuwe vragen, legt hij uit.
Geijselaers: “Het detecteren van een nieuwe component is één ding, maar het achterhalen van de identiteit – welke stof veroorzaakt welke nieuwe piek – vraagt om extra speurwerk. Het gaat daarbij ook om het beoordelen van de effecten van een stof. Als die inderdaad bezwaarlijk is voor het oppervlaktewater, dan wordt de lozing teruggedrongen of geheel stopgezet, om op zijn minst te voldoen aan de immissietoets.”
Hans Geijselaers
‘We streven ernaar dat waterinname uit de Maas op termijn niet meer nodig is’
Tjaart Molenkamp, manager Technology en Sustainability bij Utility Support Group: “Wij zijn als bedrijf verantwoordelijk voor de levering van alle utilities op de Chemelot site. Daartoe behoort ook de opname van water uit het Julianakanaal, dat wordt gevoed door de Maas. Dat Maaswater verdelen wij over de site en wij maken daar onder meer demiwater van.”
Molenkamp zegt dat de inname van water beperkt zou kunnen worden door minder water te lozen en te hergebruiken op de site. “Twee jaar geleden hebben we onderzoek gedaan naar het hergebruik van effluent van Chemelot. Uit het onderzoek blijkt dat in veel gevallen het ‘opzuiveren’ van effluent een reststroom oplevert die vooralsnog niet te verwerken is. Grootschalige recirculatie van het water is daardoor in de praktijk moeilijk te realiseren. Een belangrijk onderdeel van het programma ‘Circulair water voor Chemelot’ is om te kijken hoe we dit probleem kunnen oplossen.”
Een van de deelnemers van het consortium dat het programma ondersteunt is het Waterschapsbedrijf Limburg dat het communaal afvalwater zuivert en effluent maakt. Molenkamp: “Van het effluent van verschillende WBL-installaties is onderzocht of het technisch mogelijk is om dat in te kunnen nemen voor de Chemelot site. Dat blijkt in een enkel geval technisch inderdaad deels te kunnen. Uiteindelijk streven we naar een situatie waarbij het niet meer nodig is om water vanuit de Maas in te nemen. Ook dat maakt deel uit van het programma.”
Tjaart Molenkamp
‘Watersysteem gereedmaken voor de toekomst’
Chemelot haalt water uit het Julianakanaal. Een derde van dat water gaat verloren tijdens gebruik, met name door verdamping. De rest wordt gezuiverd in de Integrale Afvalwater Zuiveringsinstallatie (IAZI) en geloosd op de Maas via een zijtak van de Ur. Van Oord: “We willen het watersysteem op de Chemelot site klaarmaken voor de toekomst door afvalstoffen steeds beter uit het water te halen, het water waar mogelijk opnieuw te gebruiken op de site en ons totale watergebruik verminderen. Om dit voor elkaar te krijgen zijn we het programma ‘Circulair water voor Chemelot’ gestart.”
Meer aandacht voor opkomende stoffen
Eind 2018 werden op verzoek van minister Cora van Nieuwenhuizen (IenW) drie bestuurlijke versnellingstafels in het leven geroepen. Eén daarvan is ‘opkomende stoffen en medicijnresten’, waar ook VEMW bij betrokken is. De minister wil hiermee in het kader van de Delta-aanpak Waterkwaliteit een impuls geven aan de verbetering van de waterkwaliteit in ons land. De aanpak komt voort uit de gezamenlijke ambitie voor voldoende chemisch schoon en ecologisch gezond water voor duurzaam gebruik. In 2016 is een intentieverklaring tot stand gekomen en ondertekend door overheden en partners uit onder andere de landbouw-, industrie- en zorgketen. Vanaf 2018 is aan de Versnellingstafels van de Delta-aanpak Waterkwaliteit toegewerkt naar bestuurlijke afspraken omtrent waterkwaliteit. De afspraken zijn in januari dit jaar vastgesteld in de Stuurgroep Water.
Google+