Elektriciteit
De stijgende nettarieven bedreigen de energie- en industrietransitie en hebben een nadelige invloed op het Nederlandse vestigingsklimaat. De oplossingen moeten we onder meer zoeken in meer flexibiliteit bij de industrie en in een andere manier van financieren van netinvesteringen. Het is belangrijk dat de politiek zich bewust is van de ernst van deze problematiek.
Nettarieven: de achilleshiel van de energie- en industrietransitie
De stijgende nettarieven vormen een bedreiging voor de energietransitie en zijn een serieus probleem voor de industrie. Samen met de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) en Energie-Nederland zet VEMW het probleem op de kaart. Een deel van de oplossing ligt bij de industrie zelf, maar het bedrijfsleven kan het beslist niet alleen. Het is mede aan de politiek om goede, verantwoorde en toekomstbestendige keuzes mogelijk te maken.
Door de sterk stijgende nettarieven zien we dat de businesscase voor bijvoorbeeld het plaatsen van een elektrolyser of e-boiler erg onzeker wordt. De hoge tarieven lijken structureel te zijn en dat zorgt ervoor dat ondernemers een pas op de plaats maken. De energietransitie kan daardoor vertraging oplopen. Met deze kostenstijging lopen we bovendien behoorlijk uit de pas met het buitenland. Doordat de netkosten in omringende landen soms flink lager zijn en grote bedrijven er bovendien kunnen rekenen op korting, zijn de verschillen groot. Het Nederlandse vestigingsklimaat staat daardoor onder druk.
Uitbreidingsinvesteringen
Die hoge nettarieven hebben twee oorzaken. Op de eerste plaats is er de forse stijging van de energieprijzen als gevolg van de gascrisis. Daarnaast hebben we te maken met een verandering van het energiesysteem. Er is meer variatie in aanbod, in de vorm van bijvoorbeeld zon en wind, en balans brengen in vraag en aanbod vraagt extra inspanning van TenneT. De landelijke netbeheerder staat bovendien voor enorme uitbreidingsinvesteringen en die kosten komen terug in de tarieven.
Andere financiering
Er is niet één oplossing voor de problematiek; we moeten breder kijken. Allereerst moeten we zoeken naar manieren waarop de industrie kan bijdragen aan de oplossing. Meer flexibiliteit – bijvoorbeeld minder elektriciteit afnemen als er een tekort aan capaciteit is – is zo’n denkrichting. Dat zijn interessante opties, maar we weten ook dat dit niet voldoende zal zijn. VEMW is van mening dat we de grote investeringen in het net op een andere manier moeten financieren. Zolang we die volledig laten betalen door partijen die het net op dit moment gebruiken, doen we ons inziens geen recht aan het feit dat toekomstige gebruikers straks daarvan in belangrijke mate profiteren.
Probleem inzichtelijk maken
Het is allerminst te verwachten dat de nettarieven binnen afzienbare tijd gaan dalen. Daarom willen wij samen met Energie-Nederland, de NVDE en een aantal VEMW-leden de gevolgen inzichtelijk maken. Wat betekenen de almaar stijgende tarieven voor bijvoorbeeld een bedrijf dat al sterk geëlektrificeerd is of voor een bedrijf dat wil investeren in groene waterstof of in e-boilers? We werken verschillende casussen uit om zo’n volledig mogelijk beeld te krijgen. Deze input zullen wij gebruiken om bij de politiek onze zorgen nadrukkelijk onder de aandacht te brengen.
Peter Hoving, Energy Portfolio Manager bij Nobian:
“De sterk stijgende nettarieven raken niet alleen de concurrentiepositie van onze bestaande activiteiten ten opzichte van buitenlandse concurrentie. De tariefstijging heeft ook gevolgen voor onze business case van verdere elektrificatie ter verduurzaming van ons productieproces. Wij zien dat flexibiliteit een belangrijke rol in de energietransitie kan spelen. Daarom produceren wij in de flexibele elektrolysefabrieken al jaren flexibel op basis van de elektriciteitsprijzen. We dragen bovendien bij aan de stabiliteit van het elektriciteitsnetwerk, bijvoorbeeld door het leveren van regel- en noodvermogen. Daarnaast zijn we actief met het monitoren en managen van piekverbruik; feitelijk de enige mogelijkheid om op dit moment de hoogte van de nettarieven te beperken.
Bij Nobian roepen we op tot rechtvaardige, competitieve en voorspelbare nettarieven. Dit betekent dat nettarieven het gelijke speelveld in Europa moeten ondersteunen en dat alle aangeslotenen nettarieven moeten betalen. Verder vinden wij dat gedrag dat bijdraagt aan de netstabiliteit en/of gedrag dat investeringen van netbeheerders uitstelt of voorkomt, beloond moeten worden. Om weloverwegen investeringsbeslissingen te kunnen nemen, is het tot slot van groot belang dat tarieven duidelijk en (langdurig) voorspelbaar zijn. Wij zouden het redelijk vinden om maatschappelijk gewenste investeringen in het net vanuit de algemene middelen en/of door de aandeelhouders van de netbeheerders te laten financieren.”
Pepijn Pronk, Senior Category Manager Energy & Utilities bij Tata Steel Netherlands:
“De kosten voor de toegang tot het elektriciteitsnet zijn voor Tata Steel IJmuiden in één jaar met een factor 20 gestegen. Dit neemt een hap van zo’n 20% uit ons jaarlijkse verdienvermogen, en dat verdienvermogen hebben we juist nu zo hard nodig om onze transitie naar groen staal te kunnen bekostigen. Daarnaast maken de hoge netwerkkosten de business case voor ons groen-staalplan een stuk uitdagender. Daar komt nog eens bij dat onze Europese concurrenten veel lagere netwerkkosten hebben. Wij hebben dus een enorm concurrentienadeel, ook omdat we deze kosten niet door kunnen berekenen naar onze klanten.
Om de gevolgen van de hoge tarieven beperkt te houden, proberen we in onze operatie afnamepieken voor elektriciteit te voorkomen. Daarnaast brengen we het probleem van de hoge netwerkkosten, onder meer samen met VEMW, onder de aandacht bij het ministerie van EZK, de ACM, de netbeheerder en het publiek. We proberen zo te komen tot oplossingen die onze concurrentiepositie herstellen en de realisatie van ons groen-staalplan dichterbij brengen. Om ervoor te zorgen dat de Nederlandse industrie goed kan concurreren en we de energietransitie aanjagen, zal Nederland ervoor moeten zorgen dat netwerkkosten voor aangeslotenen laag zijn. Dit kan bijvoorbeeld worden bereikt door investeringen van de grote netuitbreidingen, bijvoorbeeld op zee, te betalen uit algemene middelen. Een andere optie is het maximeren van tarieven voor bedrijven die internationaal concurreren.”
Robert Haffner, manager Public Affairs bij Air Liquide
“Air Liquide is al sinds 1931 actief in Nederland vanwege het gunstige investeringsklimaat. De afgelopen jaren staat dit investeringsklimaat onder druk, onder meer door de sterke stijging van de nettarieven. De transporttarieven op het TenneT-net zijn in 2024 zo’n drie tot vier keer zo hoog als in 2021. Voor een bedrijf als Air Liquide heeft dat grote impact. Wij produceren gassen als zuurstof, stikstof en argon voor de Noordwest-Europese markt. Dat gaat met behulp van elektriciteit. Als de nettarieven in Nederland veel harder stijgen dan in de omringende landen dan ondergraaft dat onze concurrentiepositie en die van onze klanten. Verder werken we hard aan onze hernieuwbare waterstofprojecten, waarbij water met behulp van elektriciteit wordt gescheiden in waterstof en zuurstof. Concurrerende nettarieven zijn voor dit soort projecten een must. Zonder concurrerende nettarieven voorzie ik dat we afhankelijk worden van het buitenland voor onze hernieuwbare waterstofvoorziening. Daar komt bij dat elektrolysers een belangrijke rol kunnen spelen in de balancering van vraag en aanbod op het elektriciteitsnet. Deze functie zou ondersteund moeten worden met lagere nettarieven.”
Vestigingsklimaat in Nederland
onder grote druk